Kumpas Nedir?
Kumpas kısaca; iç çap, dış çap, kalınlık, uzunluk ve derinlik ölçmek için kullanılan, milimetrik ve inç ölçümleri yapan hassas bir ölçü aletleridir. Özellikle yüzlerce parçası olan seri imalat tesislerinde çok pratik bir ölçü aletidir. Hobicilerin de sıklıkla kullandığı bir cihazdır. Ölçünün okunması noktasında analog (mekanik) ve dijital olmak üzere iki türde üretilir.
Kumpas kullanımına kalite açısından bakarsak; sanayideki üretimlerimizde teknik resimdeki veya tasarımdaki ölçülere ve toleranslara bağlı kalarak minimum maliyetle üretimi gerçekleştirmek isteriz. Bu nedenle ürünlerin ölçümünün yapılması önemli konular arasında yer alır. Üretimlerin daha iyi hale gelmesi, verimliliğin artırılması ve hataların keşfedilmesi için sık sık ölçümler yapılır. Kumpaslar da, sanayide hassas ölçümler yapabilmemize imkân tanıyan cihazlar arasında yer alır.
Birçok hassasiyette modeli, ihtiyaca göre bulunmaktadır. Üretim hassasiyetimize göre birini seçebiliriz.
Kumpasın Bölümleri
- Dış çap ölçüm çeneleri
- İç çap ölçüm çeneleri
- Kılıç (Derinlik ölçümü için)
- Milimetrik çetvel
- İnç cetveli
- Milimetre verniyer cetveli
- İnç verniyer cetveli
- Sıkma mandalı
Analog (Mekanik) Kumpaslar
Sanayide uzun yıllardır kullanılan, ölçüm değeri üzerindeki değer çizgilerinden (cetvelden) okunan kumpaslardır. Direkt cetvel mantığı ile ve basit ondalık işlemle, hassas ölçüm değerine ulaşabiliyoruz.
Analog kumpaslarda alt kısımdaki ölçü birimi milimetre, üst kısımdaki ölçü birimi inçtir.
Saatli Analog Kumpaslar
Çalışma mantığı kabaca analog kumpaslara benzer. Ölçüm değerinin virgülden önceki basamakları cetvel üzerinden, virgülden sonraki basamak değerleri saat üzerinden okunur.
Dijital Kumpaslar
Dijital kumpaslar, analog kumpaslara kıyasla ölçüm sonucunu göstermek için elektronik bir gösterge kullanır. Sanayide çok yaygın kullanılan analog kumpaslar, teknolojinin gelişmesiyle yerini dijital kumpaslara bıraktı. Bu dijital gösterge sayesinde daha hassas ve kesin ölçüm sonuçları elde edebiliyoruz. Ayrıca cetvel okuma ve ondalık değer hesabı yapma ortadan kalktığı için büyük bir kolaylık sağlıyor.
Bir diğer avantajı, istediğimiz ölçüde sıfır noktası belirleyebiliyor ve iki ölçü arasındaki farkları kıyaslayabiliyoruz.
Dijital kumpasların dezavantajı ise uygulanan baskıya göre ölçüm değerinin değişebilmesidir.
Kullanım Alanına Göre Kumpas Türleri
İhtiyaçlara göre ve kullanım alanına göre birçok kumpas türü mevcuttur. Sürekli aynı türde bir ölçü ölçülecekse, kolaylık olması açısından kumpas türleri oluşturulmuş. Çeşitlilik fazla olsa da kumpasların çalışma ve okuma mantıkları hepsinde aynıdır.
Ayrıca kumpasların boyları ve türleri kumpasın hassasiyetini etkilemez. Hassasiyeti belirleyen ölçektir.
Derinlik Ölçme Kumpasları
Delik, oluk, kademe veya girintilerin ölçümünde kullanılır.
İç ve Dış Çap Kanal Kumpaslar
İç veya dış çapta bulunan kanalların ölçümünde kullanılır.
Merkez Ölçüm Kumpasları
Özellikle konik deliklerde kullanılır. Konik deliklerin merkezleri arasındaki mesafe ölçülmek istendiğinde çok pratiktir.
Uzun Çeneli Kumpaslar
Büyük boydaki veya çaptaki parçaların hassas ölçümleri için kullanılır.
Modül kumpasları
Dişlilerin; diş derinliğini ve kalınlığını ölçmek için kullanılır.
Kumpas Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
Kumpas kullanılmadan önce mutlaka temizlenmeli. Talaş artıkları veya bulaşan kirler ölçümü olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle alkollü bir bez ile temizlenmesini tavsiye ederim.
Kumpası açıp kapatırken küçük takılmalar yaşıyorsanız, muhtemelen açık kısımlarına toz kaçmıştır. Böyle bir durumda sakın yağlamayın. Temizlik yapmanız veya bir kalibrasyon merkezine uğramanız iyi olacaktır.
Dijital kumpaslarla ölçüm yapılmadan önce mutlaka sıfırlanmalıdır.
Kumpaslar kutularında muhafaza edilmeli. Hassas ölçüm yapan hassas cihazlar olması sebebiyle, düşme veya çarpmalarda zedelenebilir, kalibrasyonu bozulabilir.
Yamulan veya eğilen bir kısmı olursa eğeleyerek veya zımparalayarak düzeltmeye çalışmayın. Bu kumpasa veya hassasiyetine mutlaka zarar verecektir.
Kumpasın çeneleri kapatılıp, ışığa tutulup, bakıldığında herhangi bir ışık sızıntısı yoksa kalibrasyonunda muhtemelen bir sorun yoktur.
Analog kumpaslarla ölçüm yapılırken, çizgilere dik bir şekilde bakılmamalı. Parça ve kumpas biraz yatırılmalı ve öyle okuma yapılmalı. Böylece çizgiler daha net görülecektir.
